نکته نگار

سخنان خلفای نخستین فاطمی از منابع  فقهی اسماعیلیه
مقریزی در کتاب تاریخی خود المواعظ و الاعتبار در بحث از تاریخ تشیع در مصر ، وقتی به جریان های نیمه دوم سده ی چهارم می رسد به تلاش های علمی اسماعیلیان در مصر اشاره می کند اموری مثل جلسات علمی خاندان قاضی نعمان ،  تالیف کتابهای سایرین ، جلسات علمی و کمک های مالی دولت فاطمی به اهل دانش . در بین این گزارشها می نویسد : کتابی از اسماعیلیه به دستم رسیده که جزو منابع فقهی اسماعیلیه  و حاوی سخنان خلیفه ی مشهور فاطمی المعز لدین الله و فرزندش العزیز است. این کتاب که حدود نصف صحیح بخاری  اندازه دارد توسط وزیر این خلفا  « یعقوب بن کلس » به نگارش در آمده بود  .وی خود این کتاب را بر مردم می خواند و در پای سخنان او خاص و  عام و از آن جمله فقیهان ، قاضیان و ادیبان  حاضر می شدند او به متن این کتاب فتوا می داد و این کتاب در جامع عتیق تدریس می شد .

متن کتاب  المواعظ :
و فی صفر سنة خمس و ستین و ثلاثمائة جلس علیّ بن النعمان القاضی بجامع القاهرة المعروف بالجامع الأزهر و أملى مختصر أبیه فی الفقه عن أهل البیت، و یعرف هذا المختصر بالاقتصار، و کان جمعا عظیما و أثبت أسماء الحاضرین.
و لما تولى یعقوب بن کلس الوزارة للعزیز بالله نزار بن المعز رتب فی داره العلماء من الأدباء و الشعراء و الفقهاء و المتکلمین، و أجرى لجمیعهم الأرزاق، و ألف کتابا فی الفقه و نصب له مجلسا و هو یوم الثلاثاء یجتمع فیه الفقهاء و جماعة من المتکلمین و أهل الجدل، و تجری بینهم المناظرات، و کان یجلس أیضا فی یوم الجمعة فیقرأ مصنفاته على الناس بنفسه، و یحضر عنده القضاة و الفقهاء و القرّاء و النحاة و أصحاب الحدیث و وجوه أهل العلم و الشهود، فإذا انقضى المجلس من القراءة قام الشعراء لإنشاد مدائحهم فیه، و جعل للفقهاء فی شهر رمضان الأطعمة، و ألف کتابا فی الفقه یتضمن ما سمعه من المعز لدین اللّه و من ابنه العزیز بالله، و هو مبوّب على أبواب الفقه یکون قدره مثل نصف صحیح البخاریّ، ملکته و وقفت علیه، و هو یشتمل على فقه الطائفة الإسماعیلیة، و کان یجلس لقراءة هذا الکتاب على الناس بنفسه و بین یدیه خواص الناس و عوامّهم و سائر الفقهاء و القضاة و الأدباء، و أفتى الناس به و درّسوا فیه بالجامع العتیق، و أجرى العزیز بالله لجماعة من الفقهاء یحضرون مجلس الوزیر و یلازمونه أرزاقا تکفیهم فی کلّ شهر، و أمر لهم ببناء دار إلى جانب الجامع الأزهر، فإذا کان یوم الجمعة تحلقوا فیه بعد الصلاة إلى أن تصلّى صلاة العصر، و کان لهم من مال الوزیر أیضا صلة فی کلّ سنة، و عدّتهم خمسة و ثلاثون رجلا، و خلع علیهم العزیز بالله فی یوم عید الفطر و حملهم على بغال.
آدرس :  المواعظ و الاعتبار  ج‏4  ص 163  .
مشخصات نشر : المواعظ و الاعتبار بذکر الخط و الآثار،  المقریزى، تقى الدین ابو العباس احمد بن على بن عبد القادر العبیدى‏ ( م  845) ، نشر دار الکتب العلمیه‏،  بیروت‏، چاپ 1418 ق‏ .